احتضار دریاچه ارومیه تا کی ادامه می یابد/ وضعیت دریاچه بحرانی تر می شود؟

به گزارش خبرنگار مهر در ارومیه، تاثیرگذاری خشکی دریاچه ارومیه بر آبهای زیرزمینی و در معرض شوری قرار گرفتن آب 183 روستای آذربایجان غربی، ریزگردهای نمکی و تاثیر منفی آنها بر سلامت مردم و کشاورزی منطقه، معضلات و مشکلاتی است که با خشکی 85 درصدی مساحت دریاچه ارومیه ایجاد شده است.

موضوعاتی که در صورت ادامه روند فعلی زندگی را برای مردم آذربایجانهای غربی و شرقی دشوار و با توجه به قرار گرفتن در مسیر باد مردم پایتخت نیز از طوفانهای نمکی بی نصیب نمانده و منطقه تحت الشعاع خشکی دریاچه ارومیه قرار می گیرد که با هزینه میلیارد ریال اعتبار نیز قابل جبران نخواهد بود.

هر چند رئیس دولت یازدهم شعار انتخاباتی خود را در اولین جلسه هیئت دولت اجرایی و دستور ویژه جهت احیای پارک ملی دریاچه ارومیه بدون هیچ محدودیت اعتباری صادر کرده ولی از طرفی کاهش حدود 53 میلیمتری بارندگی طی سال زراعی جاری نسبت به سال گذشته و پیش بینی بارندگی نرمال طی بهار امسال در حوزه آبریز دریاچه نمی توان روزهای خوبی در تابستان امسال برای دریاچه متصور شد.

شاید با ادامه روند فعلی و با توجه به زمان بر بودن اجرای برخی طرحهای نجات دریاچه از جمله تغییر الگوی کشت، تبدیل آبیاری سنتی به نوین و انتقال آب از رودخانه زاب به دریاچه و .... شاهد کاهش سطح آبی دریاچه ارومیه که هم اکنون حدود 15 درصد از مساحت کل آن است باشیم.

کمتر از یک ماه به ارائه نسخه عملی نجات دریاچه ارومیه توسط کارگروه ویژه به رئیس جمهور باقی مانده که با توجه به اینکه متخصصان خارجی رای بر تعطیلی زراعت در منطقه و تبدیل حق آبه کشاورزی به حق آبه زیست محیطی داده و نسبت به تخصیص حق آبه دریاچه ارومیه از زرینه رود بعنوان راهکارهای کوتاه مدت نظری مثبت داشته اند، باید منتظر ماند و دید نسخه نهایی نجات دریاچه ارومیه که دولت ارائه می کند چه خواهد بود.

هر چند مصوبات 19 گانه ای برای اجرا به دستگاههای اجرایی استانهای حوزه آبریز دریاچه ارومیه ابلاغ و دستگاههای برخی اقدامات از جمله افزایش سطح آبیاری نوین و تغییر الگوی کشت را انجام داده اند ولی هنوز وضعیت دریاچه ارومیه بحرانی و تنها 1628 کیلومتر مربع مساحت محدوده آبی این زیست بوم با ارزش بین المللی است.

کلانتری: دریاچه ارومیه از بین برود، آذربایجان ویران می شود

وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه به این ترتیب بعنوان یکی از دغدغه های اصلی دولت در حال حاضر بوده بطوریکه دبیر ستاد احياي درياچه اروميه اعلام کرده بود، رئیس جمهور دستور داده است به هر قیمتی که شده است، دریاچه ارومیه احیا شود. در این زمینه تاکنون از تجارب متخصصان 5 کشور آمریکا، روسيه، تاجيكستان،‌ بلژيک و آلمان استفاده شده است.

عیسی کلانتری گفته بود: در فاجعه زيست محيطي دریاچه ارومیه، اشتباه انساني سبب خشک شدن درياچه شده است اما اين موجب نخواهد شد که ما از تلاش در جهت جبران اشتباه بشري و احياي درياچه دست برداريم.

وی اظهارداشت: درياچه اروميه از نظر سوق الجيشي، سياسي و اقتصادي براي ایران حایز اهميت است و حدود 5 ميليون نفر در حوضه آبريز درياچه اروميه زندگي مي كنند و من به عنوان يک آذري زبان نمي توانم بپذيرم كه درياچه اروميه وجود ندارد.

وی ادامه داد: ما تمام تلاش خود را براي نجات درياچه خواهيم كرد و اميدواريم كه درياچه اروميه احيا شود زيرا اگر درياچه از بين برود، آذربايجان ويران مي شود.

لزوم فاز بندی احياء درياچه اروميه/ تغيير الگوي كشت و مديريت مصرف آب ضروری است

هر چند اميدواري به احياء درياچه اروميه از ديدگاه زمين شناسان كمي دور از واقعيت به نظر مي رسد ولي دانشمندان داخلي و خارجي معتقدند با فاز بندي عمليات احيا،‌ تغيير الگوي كشت،‌ خريد آب از كشاورزان،‌ بارور سازي ابرها،‌ مديريت مصرف آبهاي زير زميني و در بخشهاي صنعت و پرورش آبزيان مي تواند در كوتاه مدت منجر به احياي درياچه اروميه شود.

به اعتقاد همين كارشناسان بايد براي ماندگاري نتايج طرحهاي كوتاه مدت طرحهاي بلند مدت از جمله اصلاح سيستم آبياري كشاورزي و فرهنگ سازي در بين مردم براي مديريت مصرف آب و انتقال حوزه به حوزه آب با توجه به نمكي بودن سطح درياچه نيز اجرايي شوند.

عضو هیئت علمی دانشگاه ارومیه در گفتگو با مهر، با اشاره به اينكه به عبارتی دیگر دریاچه ارومیه بدلیل به هم خوردن این تعادل علاوه بر تبخیر سطحی بخشی از آب خود را نیز از طریق نشت بطرف سفره آبهای زیرزمینی از دست داده،‌ گفت: مدیریت مصرف آبهای زیرزمینی توسط نصب کنتور بر چاهها و افزایش تصاعدی بهای آب مصرفی بیش از حد مجاز را عامل موثر جهت بازگرداندن تدریجی تعادل است.

ناصر آق با اعلام اينكه افزایش بهای خرید محصولات با آب بری کم توسط دولت جهت تشویق کشاورزان به تغییر الگوی کشت بصورت داوطلبانه، از جمله راهکارهای اجرایی کردن چنین طرحی است، ادامه داد: بررسی و تحقیق درباره‌ آرایش کاشت گیاهان زراعی مختلف، استفاده و ترویج مدیریت تلفیقی آب آبیاری و کودهای شیمیایی روشهای تغییر الگوی کشت منطقه هستند.

وي کاشت زود گیاهان به منظور فرار از خشکی و تنش، گسترش کشت ارقام با طول دوره‌ رشد کوتاه و رشد اولیه‌ی سریع، بررسی در مورد تعیین ابعاد مناسب مزرعه به منظور بهبود راندمان آبیاری، بررسی و تحقیق در مورد تراکم بوته‌ی مطلوب در هکتار و تحقیقات روی ارقام مقاوم به شوری و خشکی را از ديگر روشها به منظور تغییر الگوی کشت منطقه برشمرد.

تعطيلي يكساله زراعت 3 ميليارد متر مكعب آب به درياچه اروميه سرازير مي كند

وی ادامه داد: اجرای چنین طرحی می تواند حدود 3 میلیارد مترمکعب آب اضافی وارد دریاچه ارومیه کند و ضمن پوشاندن نمک رسوب یافته در اکثریت بخشهای خشک شده دریاچه ارومیه و پیشگیری از گسترش آن بطرف زمینهای کشاورزی، روستاها و شهرها فرصت کافی برای اجرای سایر طرحها را نیز فراهم آورد.

آق با بیان اینکه بر اساس آمارهای شرکت آب منطقه ای آذربایجان غربی طی 15 سال گذشته سالانه بطور میانگین 1.6 میلیارد مترمکعب آب از 9 رودخانه جنوبی و غربی وارد دریاچه اروميه مي شود، اعلام كرد: ولی بدلیل خشک بودن حدود  هزار کیلومتر مربع از نواحی جنوب و غرب دریاچه ارومیه این آبها قبل از اینکه به آبهای موجود در دریاچه ارومیه برسند تبخیر و از دسترس خارج مي شوند،‌كه مدیریت این مقدار آب جهت اجرای یک طرح ضربتی که امکان احیای سریع بخش قابل توجه ای از دریاچه را فراهم می كند،‌ضروري است.

لزوم افزایش راندمان 90 درصد آب مصرفی بخش کشاورزی

دانشیار مهندسی رودخانه گروه مهندسی آب دانشگاه ارومیه در گفتگو با مهر، با بیان اینکه در حوزه دریاچه ارومیه 5 رودخانه شامل زولا، شهرچایی، مهاباد، زرینه رود و آجی چای توسط سدها کنترل می شوند، عنوان کرد:  وجود سد به این معنی است که مدیریت خرید حق آبه و انتقال از طریق رود با وجود سدها امکان پذیر تر است پس سدها در کوتاه مدت به عنوان عارضه منفی یا غیر قابل استفاده نیستند.

مهدی یاسی با اشاره به توقف احداث سد در حوزه آبریز دریاچه ارومیه و ناتمام مانده عملیات اجرایی برخی طرحها، گفت: احداث مراحل ساخت سد نازلو و باراندوز چای سالها طول کشید پس هیچ ایرادی ندارد تا چند سال آینده نیز متوقف شود، بطوریکه سرمایه گذاری در این سدها اعتبار مالی است که بتواند حق آبه این رودخانه ها را تامین کند.

وی ضمن تاکید بر اینکه باید روی راه حلهای ممکن احیای دریاچه ارومیه حرف زد، ادامه داد: سیاستی کگه دولت پیش گرفته مایل نیست روی سهم آب شرب و صنعت کارشناسی شود، بطوریکه در طرح مدیریت ریسک دریاچه ارومیه حتی در شرایط سخت خشکسالی بسیار حاد سهم آب شرب و صنعت 100 درصد در نظر گرفته شده است.

یاسی با اشاره به اینکه 90 درصد آب مصرفی در حوزه آبریز دریاچه ارومیه توسط بخش کشاورزی مصرف می شود، افزود: به نظر می رسد انعطاف پذیری بخش کشاورزی باید در نظر گرفته شود و باید راندمان مصرف آب را بالا برد ولی در کوتاه مدت امکان پذیر نبوده و سرمایه زیادی لازم دارد.

به هر روی وضعیت فعلی پارک ملی دریاچه ارومیه به همراه این هشدارهای جدی نشان می دهد تاکنون اقدامات دولت و مسئولان برای نجات دریاچه بی نتیجه بوده و امروز بر روند این بحران روز به روز افزوده می شود.

آهنگ بحران خشک شدن دریاچه ارومیه از 18 سال گذشته آغاز شده و هم اکنون تنها 15 درصد از وسعت دومین دریاچه شور جهان باقی مانده است سطح آب دریاچه ارومیه هم به 1270.65 سانتیمتر از سطح آبهای آزاد رسیده که این روند بسیار نامطلوبی در این زمینه است.